آیا ماهی سی بس جیوه دارد؟
جیوه در آب دریا
یکی از نگرانی‌های اصلی در خصوص انتخاب ماهی برای افراد، جیوه موجود در ماهی است و خریداران ماهی علاوه بر نوع، مزه و قیمت ماهی به این موضوع نیز توجه دارند.
جیوه یکی از کمیاب‌ترین عنصرهای موجود درسطح کره زمین است و البته بسیار خطرناک و سمی است. جیوه‌ی معدنی به سادگی به آب‌ها راه پیدا می‌کند و وارد چرخه موجودات دریایی می‌شود.
فعالیت آتش‌فشان‌های دریایی، فعل و انفعالات خاک و زمین و موضوعاتی از این دست به تولید جیوه ارگانیک در دریا منجر می‌شود و البته فعالیت‌های صنعتی و کارخانه‌ای در حاشیه دریا نیز به تولید این عنصر می‌انجامد؛ بنابراین جیوه از روش‌های طبیعی و غیر طبیعی تولید و به آب‌ها وارد می‌شود و این موضوع اجتناب ناپذیر است.
جیوه در آب دریا
اندازه گیری جیوه
برای اندازه‌گیری میزان جیوه موجود در بدن ماهی از عضلات ماهی یا کبد ماهی نمونه‌گیری می‌کنند و میزان جیوه را با استاندارد جهانی و محلی مقایسه می‌کنند در صورتی که این میزان خارج از استاندارد نباشد برای بدن انسان مضر نخواهد بود.
جیوه بیش از حد مجاز در بدن ماهی می‌تواند آسیب‌های جدی به بدن انسان وارد کند از جمله تضعیف کارکرد کلیه‌ها، آسیب‌های عصبی، بی‌حسی یا گزگز کردن دست و پا یا اطراف دهان و حتی مسمومیت‌های شدید.
اندازه گیری جیوه
جیوه در مزارع دریایی
میزان جیوه موجود در بدن ماهیهای رشد یافته در مزارع دریایی به مراتب پایین از سایر ماهی‌هاست. اما چرا؟
مزرعه‌های دریایی معمولا در مناطق پالایش شده و عاری از آلودگی قرار دارند. از لحاظ زیست محیطی آزمایش‌هایی در محل احداث مزارع انجام می‌شود که به انتخاب بهترین نقطه برای استقرار مزارع می‌انجامد. تخلیه زباله در این مناطق اتفاق نمی‌افتد و بنابراین جیوه و فلزات سنگین دیرتر به چرخه زندگی ماهی‌ها وارد می‌شوند و این‌جاست که بر خلاف تصور عموم، ماهیهای مناطق محافظت شده و تحت کنترل سلامت بیشتری از ماهیهای آزاد دارند.
فاضلاب‌های شهری و پسماند کارخانه‌ها معمولا می‌توانند فلزات سنگین به همراه داشته باشند و ماهی صید شده از مناطق محافظت نشده تضمینی برای سلامت بودن نخواهد داشت.
جیوه در مزارع دریایی
میزان مجاز جیوه در آب
البته مزرعه دریایی هم از جیوه‌های آزاد شده از عمق زمین و فعالیت‌های بستر دریا در امان نیست. فعل و انفعالات طبیعی دریا جیوه آزاد می‌کنند و مسئولیت تولید‌کنندگان ماهی مطالعه و انتخاب محل‌هایی است که بافت مرجانی بیشتری برای جذب این فلز در آن وجود دارد.
تولید این مرجان‌ها حتی به روش‌های غیر ارگانیک در مواردی به کاهش میزان جیوه کمک می‌کند. البته میزان جیوه‌ای که به صورت طبیعی در دریا تولید می‌شود معمولا خطر ساز نیست و میزان آن به طور معمول کمتر از 1 ppm اندازه گیری شده است. (یک میلی‌گرم در لیتر)
تاثیر سن ماهی بر میزان جیوه
سن ماهی صید شده از دریا معمولا روی میزان جیوه‌ای که ماهی از دریا جذب کرده موثر است به این معنی که هر چقدر ماهی زمان طولانی‌تری را در دریا سپری کرده باشد میزان جیوه در بدن آن بیشتر است. انتخاب صحیح زمان صید در مزارع دریایی تاثیر جدی بر کنترل میزان جیوه ماهی‌ها دارد. هر چه سن ماهی بیشتر باشد دفع متیل جیوه از بدن ماهی کند تر می شود و انباشت این عنصر در بدن ماهی بالاتر می‌رود و این موضوعی است که در مورد ماهیهای آزاد قابل سنجش و کنترل نیست.
لیست جیوه‌ای‌ها!
کوسه ماهی یکی از انواع ماهی با میزان قابل توجه جیوه است و مصرف مداوم آن برای بدن آسیب زاست.
شمشیر ماهی نیز در بسیاری از آب‌های جهان در شرایط یکسان تست شده و میزان جیوه بالایی برای آن اندازه‌گیری شده است.
تاج‌ماهی خلیج مکزیک
ماهی خال مخالی
ماهی نارنجی دریایی
مارلین
ماهی تن
خرچنگ آمریکایی
ماهی خال مخالی اسپانیایی اقیانوس اطلس و آرام
لیست جیوه‌ای‌ها!
برای کاهش میزان جیوه در ماهیهای بزرگ معمولا سر و دم ماهی را بلافاصله بعد از صید می‌زنند تا بخشی از جیوه‌ای که در خون ماهی وجود دارد سریع‌تر تخلیه شود.
اغلب ماهی‌هایی که میزان جیوه بالایی دارند جزء غذاهای دریایی بومی ایران نیستند و معمولا در سبد غذایی ما جای ندارند. تحقیقاتی که در دریای خزر و خلیج فارس انجام شده‌اند نیز موید این موضوع هستند که مقادیر قابل اعتنایی از جیوه در آب دریاهای ایران وجود ندارد.
میزان جیوه در ماهی‌ها با توجه به استانداردهای مختلف مثل اتحادیه اروپا، چین و سازمان‌های غذایی و دارویی متفاوت است و وجود جیوه در گونه‌های ماهی بستگی به محل رشد آن‌ها نیز دارد.
مسمومیت از طریق جیوه
جیوه به روش‌هایی که اشاره شد وارد زندگی ما می‌شود و درموارد خاص مسمومیت‌هایی را بوجود می‌آورد! یکی از دلایل اصلی مسمومیت، مسمومیت با متیل جیوه است که از راه خوردن غذاهای دریایی اتفاق می‌افتد.
هرچند که میزان مسمومیت‌های اعلام شده در کشور ما قابل اعتنا نیست و بیشتر در مناطق آلوده و با خوردن ماهیهای خاص اتفاق می‌افتد اما بد نیست با علائم ناشی از مسمومیت از طریق جیوه آشنا شویم. به گفته سازمان غذا و داروی آمریکا میزان بیش از حد جیوه در بدن ممکن است به بروز نشانه‌های زیر منجر شود:
اضطراب
افسردگی
تحریک پذیری
مشکلات حافظه
بی حسی
لرز
بیشترین تاثیری که جیوه روی بدن افراد می‌گذارد، تاثیر بر سیستم عصبی فرد است! و البته به خاطر داشته باشیم که این نوع از مسمومیت‌ها نادر بوده و جز در موارد خاص اتفاق نمی‌افتد!
چند توصیه
وقتی به کشورهای دیگر سفر می‌کنید ماهیهای ناشناخته‌ای که از سلامتشان بی اطلاع هستید را تست نکنید. همچنین صدف‌های خاصی در کشورهای مختلف هستند که جزو غذاهای پر خطر برای امتحان کردن محسوب می‌شوند!
به سادگی می‌توانید میزان جیوه ماهیهای مختلف را در اینترنت جستجو کنید. بعضی مناطق و برخی ماهی‌ها به ناسالم بودن معروفند! مثلا گربه ماهی و اره ماهی و کوسه‌ها و بعضی ماهیهای آب‌های شیلی.
راهکارهای ساده برای اینکه جیوه وارد بدن ما نشود
جیوه تقریبا همه جا هست! اما در دریا به سادگی می‌تواند وارد بدن ماهی‌ها شود! حضور جیوه، هم از طریق فوران‌های کف دریا و به طور طبیعی و هم به دلیل سوزاندن زغال سنگ و توسط انسان‌ها می‌تواند وارد چرخه‌ی زندگی آبزیان شود و البته هرچه محیط زندگی ماهی‌ها آلوده‌تر باشد امکان آلودگی آن‌ها بیشتر است! به همین دلیل یک گونه‌ی خاص در آب یه کشور ممکن است آلودگی بیشتری از همان گونه در کشوری دیگر داشته باشد!
سازمان غذا و داروی آمریکا برای گروه‌های پر‌ریسک راهکارهایی دارد که کمتر در معرض مسمومیت با جیوه قرار بگیرند.
FDA مخصوصا برای خانم‌های باردار و خانم‌هایی که در دوران شیردهی هستند و نیز در خصوص کودکان به نکاتی اشاره کرده است:
اول: اگر در طی هر هفته بیشتر از دو یا سه وعده غذایی ماهی و میگو و صدف مصرف نمی‌کنید اصلا نباید به جیوه فکر کنید و مطمئنا هیچ خطری شما را تهدید نمی‌کند.
دوم: ماهیهای کوچیک‌تر را برای خوردن انتخاب کنید! چه بهتر که جوان هم باشند. یکی از مزایای مزارع دریایی همین است که ماهیهای بالغ خیلی زود وارد چرخه غذایی می‌شوند.
سوم: اسم ماهی‌ای که از آن مصرف می‌کنید را بدانید! گونه آن را بشناسید و قبل از خریدن آن یک جستجوی ساده میزان جیوه این گونه را در منطقه بومی شما نشان می‌دهد.
و در آخر ماهی را بصورت متناوب در برنامه غذایی خود قرار دهید. به عبارت دیگر از خوردن ماهی در وعده‌های پشت هم پرهیز کنید.
با در نظر گرفتن این نکات با خیال راحت و بدون نگرانی بابت آلودگی فلزات سنگین، غذای دریایی بخورید.
جیوه در ماهی سی بس
جیوه در ماهی سی بس
ماهی سی‌بس برند ایناس در مزرعه دریایی نیکسا در خلیج فارس تولید می‌شود. کنترل دائم روی تغذیه و سلامت ماهی‌ها، کنترل سن ماهی در زمان صید و انتخاب کارشناسی شده محل استقرار این مزرعه دریایی در خلیج فارس، محصولی سلامت و قابل اطمینان را برای خریدار فراهم آورده است.
مصرف ماهی سی‌بس از نظر میزان جیوه کاملا مطمئن و بی خطر است و برای بارداران، سالمندان و کودکان وعده غذایی منحصر بفرد است.
مقایسه میزان جیوه در ماهی سی بس با سایر ماهی‌ها
حالا که با جیوه موجود در آب و جذبش توسط ماهی‌ها و جزئیاتش آشنا شدید، وقت آن رسیده که ببینیم ماهی سی بس چقدر جیوه دارد و این میزان در مقایسه با سایر ماهی‌ها، کم است یا زیاد؟ به‌طور کلی سی بس را می‌توانیم در دسته ماهی‌هایی که جیوه کمی دارند قرار دهیم. برای همین است که سی بس را یکی از سالم‌ترین ماهی‌ها مخصوصا برای مصرف زنان باردار، شیرده و کودکان می‌دانیم. چرا که این گروه نسبت به جیوه حساس‌تر هستند و سی بس انتخاب بسیار مناسب و کم‌خطری برایشان به‌حساب می‌آید.
در جدول زیر میزان جیوه در ماهی سی بس را با چند مورد از ماهیهای پرطرفدار به‌طور تقریبی مقایسه کرده‌ایم:
| نوع ماهی | میزان جیوه |
| سی بس | پایین (مجاز) |
| سالمون | متوسط (مجاز) |
| ماهی تن | تقریبا بالا (احتیاط) |
| کوسه، شمشیر ماهی، مارلین | بسیار بالا (مصرف نشود) |
همانطور که مصرف ماهی سی بس برای همه مخصوصا تازه مادرشده‌‌ها و کودکان مناسب است. ماهی سالمون هم همینطور. اما مصرف ماهی تن برای زنان باردار و کودکان در حد محدود اشکالی ندارد اما بیش از آن توصیه نمی‌شود. چون ماهی تن از ماهیهای کوچکتر تغذیه می‌کند که در بدنشان مقداری جیوه وجود دارد، از آنجا که جیوه به‌زودی دفع نمی‌شود در بافت‌های ماهی تن به مرور تجمع می‌کند و بهتر است از این ماهی به میزان کم و کنترل‌شده استفاده کنیم.
چرا بعضی ماهی‌ها جیوه بیشتری دارند؟
با اینکه گفتیم ماهی جیوه را از آب می‌گیرد ولی باز هم چند فاکتور مهم در میزان جیوه ماهی‌ها تاثیر دارد که عبارتند از:
- نوع ماهی: ماهیهای بزرگ‌تر و گوشتخوار دریایی مانند کوسه، شمشیر ماهی و مارلین به دلیل قرار گرفتن در بالای زنجیره غذایی و خوردن ماهیهای کوچکتر، تجمع جیوه بیشتری در بافت بدنشان دارند.
- محل زندگی ماهی: ناگفته پیداست که ماهی‌هایی که در آب‌های آلوده به جیوه زندگی می‌کنند، میزان جیوه بالاتری جذب می‌کنند.
- سن ماهی: ماهیهای مسن‌تر به دلیل تجمع جیوه در طول عمر، میزان جیوه بالاتری دارند.
چرا جیوه موجود در ماهی خطرناک است؟
جیوه یک فلز سمی و قوی است که از طریق زنجیره غذایی وارد بدن ما شده و در بافت‌های بدن تجمیع می‌شود. دلیل اینکه جیوه موجود در بدن ماهی‌ها خطر دارد هم همین است. مصرف ماهیهای آلوده به جیوه سلامت عمومی بدن ما را تهدید می‌کند و می‌تواند برای سیستم عصبی آسیب‌زا باشد و باعث اختلالات رفتاری و مشکلات یادگیری شود.
نکات طلایی و مهم در مصرف ماهی
می‌دانیم که ماهی فواید زیادی دارد و قرار نیست به‌خاطر چالش میزان جیوه موجود در ماهی‌ها، از این ابر تغذیه مفید دست بکشیم. اما بهتر است در تهیه ماهی موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- تنوع در انتخاب ماهی: اگر ماهیهای متنوعی را امتحان کنید، هم می‌توانید با طعم‌های مختلف غذاهای متنوع‌تری با ماهی بپزید و هم از فواید انواع ماهی بهره‌مند می‌شوید. با این‌کار میزان جیوه موجود در ماهیهای مثل ماهی تن که کمی بالاتر از ماهیهای دیگر است هم مشکل‌ساز نمی‌شود.
- توجه به اندازه ماهی: مهم است که برای استفاده مداوم، از ماهی‌هایی که جثه کوچک‌تری دارند استفاده کنید. این ماهی‌ها عموما میزان جیوه کمتری دارند.
ماهی باکیفیت بخرید: سعی کنید ماهی تازه و باکیفیت از فروشگاه‌های معتبری مثل ایناس تهیه کنید.
فواید ماهی سی بس
متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند در هفته دو تا سه وعده ماهی مصرف کنید. از آنجا که برخی افراد به خاطر طبع سرد ماهی از مصرف ماهی به این اندازه خودداری می‌کنند توضیح این نکته خالی از لطف نیست که ماهی سی‌بس و همه ماهیهای دریای جنوب طبع گرم‌تری دارند و مصرف آن‌ها برای کسانی که طبع سرد دارند آسیب‌زا نیست. ماهی سی‌بس علاوه بر اینکه طبق آنچه در مقاله آمد فاقد جیوه است و برای افراد باردار، کودکان و سالمندان کاملا سلامت و مفید است از جهت طبع گرم، کم تیغ بودن و طعم و بوی ملایم انتخاب مناسبی برای حتی کسانی است مصرف ماهی را به صورت منظم در برنامه غذایی خود ندارد.
