لب کلام
در دنیای صنعتی امروز، مدرن شدن شیوه زندگی باعث شده در بسیاری موارد راحت‌تر زندگی کنیم؛ اما در عین حال عواملی مثل آلودگی‌های زیست محیطی تا اندازه‌ای کیفیت زندگی و سلامت افراد را پایین آورده است. همین باعث شده در صنایع مختلف، تولیدکنندگان محصولات را به شیوه‌ای نو و تحت نظارت تولید کنند. وقتی عبارت “تولید تحت نظارت” را می‌شنویم ممکن است تصویر محصولاتی مصنوعی و به دور از اصالت به ذهنمان خطور کند اما کافیست داستان مرواریدهای میکی موتو را شنیده باشید، حتما نظرتان در مورد محصولات پرورشی تغییر خواهد کرد. میکی موتو مرواریدی که در طبیعت تولید نمی‌شود و پرورشی بودن آن نه تنها از کیفیتش نکاسته بلکه آن را به یکی از ارزشمندترین مرواریدهای جهان بدل کرده است.
پرورش محصول در مزرعه ماهی یا فیش فارمینگ هم یکی از همان نوع تولیدها است که در این مقاله به معرفی آن می پردازیم.
مزرعه دریایی (Fish Farm) چیست؟
اگر در ایران زندگی می کنید به احتمال کمی تصویر بالا را دیده اید اما ممکن است در سفر به سایر کشورها در نزدیکی مقصد با کم شدن ارتفاع هواپیما دایره های بزرگی با فاصله از ساحل در دریاها و اقیانوس‌ها توجهتان را جلب کرده باشد. محوطه ای که این دایره‌های بزرگ در آن واقع است مزارع ماهی هستند. خیلی کوتاه و خودمانی اگر بگوییم، مزارع دریایی همان مزارع سابق و آشنای خودمان هستند؛ با این تفاوت که به جای گندم و زعفران در آن ماهی کشت می‌شود. در واقع این بار گندم از گندم می‌روید و ماهی از ماهی. فیش فارمینگ یا کشت ماهی فعالیتی است که در این مزرعه‌ها انجام می‌شود. اما چرا دنیا از صید سنتی ماهی به پرورش ماهی در این دایره های غول پیکر روی آورده است؟ در ادامه این مقاله جواب این سوال و سایر سوالات احتمالی خود در این موضوع را خواهید یافت.
چرا قفس‌ها، ماهی‌ها را در امان نگه می‌دارد؟
پرورش ماهی در مزرعه دریایی، باعث می‌شود موجودات دریایی تا اندازه زیادی از آلاینده‌های نفتی موجود در دریا در امان باشند.
در این مزرعه‌ها، کشاورزان دریایی خوراک ماهی‌ها را تحت کنترل دارند و در نتیجه آلودگی‌هایی مثل خرده پلاستیک یا جانداران آلوده در چرخه غذایی ماهی‌ها قرار نمی‌گیرند.
سن ماهی در زمان برداشت از این قفس های دریایی تحت کنترل است پس ماهی ها در سنی برداشت می شوند هنوز جیوه در بدنشان رسوب نکرده است. در مورد جیوه در بدن ماهی بیشتر بخوانید
دوایری در دل اقیانوس‌های جهان
تاریخ را که جست‌وجو کنیم می‌بینیم که پرورش ماهی چندان هم کار جدیدی نیست. پرورش ماهی در ایران در زمان جمشید، پادشاه محبوب پیشدادی آغاز شد. ماهی‌ها در فضایی با نام ماهی‌خانه رشد می‌کردند و به مصرف می‌رسیدند.
بپرداخت آب میانگاه خاک/ بپرورد ماهی در آن آب پاک/ هنرور شده خاک ایران زمین/ بشد زان سپس سوی ماچین و چین
چین هم که معرف حضورتان هست. طبیعی است که با این جمعیت، ماهی‌های دریا کافی نباشند و همین باعث شد چینی‌ها هم از هزاران سال پیش به فکر پرورش ماهی بیفتند. البته مزرعه‌های اولیه به شکل دایره‌ای امروزی نبودند. هنوز هم مزارعی وجود دارند که به شیوه‌ی قدیمی با چوب و فلز ساخته شده و ماهیگیرها به همراه خانواده‌شان در کلبه‌های چوبی روی مزارع زندگی می‌کنند.
کم کم با پیشرفت تکنولوژی، پرورش ماهی از ماهی‌خانه‌ها در آمد و به سمت دریا روانه شد تا ماهی‌ها در فضای طبیعی خودشان رشد کنند اما خوراک و بهداشت آنها تحت نظر قرار گیرد. چین، امروزه تولید ماهی را به جایی رسانده که مزرعه‌های دریایی به سمت تماما هوشمند شدن پیش می‌روند.
نروژ یکی دیگر از کشورهایی است که در تولید ماهی و ساخت مزرعه دریایی ید طولایی دارد. آب‌های نروژ یکی از اصلی‌ترین مناطق زندگی ماهی سالمون است و به خاطر ارزش زیاد این ماهی، نروژ در زمینه مزارع دریایی پرچم‌دار محسوب می‌شود و به تازگی برای تولید ماهی قزل‌آلا هم برنامه‌ریزی می‌کند.
ترکیه، در 40 سال اخیر به تولید ماهی می‌پردازد و بازار خوبی در صادرات ماهی به کشورهای اروپایی پیدا کرده است و در نتیجه تولید ماهی در ترکیه هم رو به پیشرفت است.
این دایره‌های بزرگ دریایی، سال به سال بیشتر می‌شوند؛ چرا که نیاز به مصرف ماهی سالم با توجه به انفجار جمعیت رو به افزایش است و ذخایر طبیعی دریاها به علت نقض قوانین برداشت و عواملی دیگر به سرعت رو به کاهش دارد. کشورهای آفریقایی ساحلی، برزیل، کشورهای جنوب شرق آسیا، کشورهای اسکاندیناوی و حوزه دریای کارائیب نیز از جمله کشورهای پیشرو در ساختن مزارع دریایی به شمار می روند.
سی بس؛ ماهی‌ای در مزرعه!
زادگاه ماهی باراماندی یا همان سی بس خودمان استرالیا است و اتفاقا جزو غذاهای بومی و محبوب استرالیا محسوب می‌شود. اما چطور پای این ماهی استرالیایی به ایران باز شد؟ ما قصد داریم داستان مزارع ماهی را در دل بزرگترین مزرعه ماهی خاورمیانه که الان در خلیج فارس استقرار یافته برایتان بگوییم. پس با قصه مزرعه ی ما همراه باشید.
سفری بین دو نیمکره
لاروها که همان نوزادهای ریز ماهی هستند در محفظه‌های بزرگ، تحت شرایط خاصی از نیم کره جنوبی به ایران منتقل می‌شوند. مثلا دمای آب باید اندازه مشخصی داشته باشد تا لاروها سرمازده یا گرمازده نشوند و همچنین محفظه‌ها نباید تحت تکان‌های شدید باشند؛ چرا که نوزادهای کوچک ما ممکن است در اثر اضطراب از بین بروند.
خوش‌آمدگویی به نوزادها
لاروهای ماهی بعد از رسيدن به ایران مستقیما وارد دریا نمی‌شوند و ابتدا وارد بخش نوزادگاهی یا نرسری می‌شوند. بخش نوزادگاهی محفظه‌های هستند که با آب دریا پرشده‌اند ولی در خشکی مستقرند؛ دما و دیگر شرایط آب در این قسمت مدام کنترل می‌شوند. لاروهای ماهی تا زمان وزن گرفتن در این محفظه‌ها نگه داشته می‌شوند.
چشمه کوچیکه برامون…
حالا نوزادها باید تنی به آب دریا بزنند. خانه ماهی ها در دل دریا در دایره های بزرگی به قطر 30 متر است که ما به آنها قفس می گوییم. این دایره‌ها، تنها بخش کوچکی از قفس‌ها هستند و بخش بزرگ و اصلی آن زیر آب قرار داد. سازه‌های استوانه‌ای توری که تا اعماق دریا ادامه دارند. این استوانه‌ها محل نگهداری ماهی‌ها یا در واقع همان زمین کشاورزی مزرعه‌ی دریایی، به حدی بزرگ هستند که ماهی‌ها حتی تصور نمی‌کنند که در فضایی محصور قرار گرفته‌اند. این قفس‌ها در محلی قرار گرفته‌اند که از آلودگی‌های نفتی به دور هستند. این مساله در سلامت ماهی‌های سی بس اهمیت زیادی دارند. علاوه بر این، قفس‌ها مانع ورود پلاستیک و دیگر جسم‌های اضافی به غذای ماهی‌ها می‌شوند. به دلیل پرورش ماهی ها در قفس به این روش Cage Culture نیز گفته می شود.
به وقت صبحانه
ماهی ها تا قبل از ورود به دریا یعنی در فضای نوزادگاهی (نرسری) از غذای زنده تغذیه می کردند ولی حالا که کمی رشد کرده اند و شکل و شمایل ماهی واقعی را به خود گرفته اند، علاوه بر غذای معمول که خودشان از دل دریا پیدا می کنند به آنها غذای خشک مخصوص هم داده می شود.
غذا دادن به ماهی‌ها یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها در مزرعه دریایی است. اتاق فرمان و منبع غذا رسانی به ماهی‌ها، شناورهای بسیار بزرگی هستند که بارج نام دارند. بارج از طریق لوله هایی به تمام قفس‌ها متصل است و بسته به وزن و شرایط ماهی های هر قفس به طور برنامه ریزی شده و اتوماتیک بین 1 تا 4 وعده غذادهی انجام می دهد که اولین آنها یعنی وعده صبحانه هر روز راس ساعت 7 شروع می شود. صبحانه ی ماهی ها قطعا یکی از زیباترین صحنه هایی است که می توانید در مزرعه تماشا کنید.
اگر دوست دارید بدانید از طلوع تا غروب آفتاب خلیج در مزرعه چه می گذرد یک روز در مزرعه تولید ماهی نیکسا را از دست ندهید.
لطفا همدیگر را میل نکنید
یکی از بخش‌های مهم تولید ماهی در مزرعه دریایی تقسیم‌بندی ماهی‌ها بر اساس سن و سال است که اصطلاحا به آن sorting گفته می شود. اگر قفس‌ها به گونه‌ای باشند که ماهی‌ها با اندازه‌ها و سن متفاوت در یک فضا نگهداری شوند، احتمال خورده شدن ماهی‌های کوچک‌تر توسط ماهی‌های بزرگ‌تر وجود دارد که ما به آن cannibalization یا همخوارگی می گوییم. حتی ماهی هایی که با هم وارد یک قفس شده اند به خاطر اختلاف سرعت رشد ممکن است در مراحل بعدی در قفس ها جابجا شوند تا با هم قدهای خود بازی کنند!
چالش هایی از جنس جلبک
تا این‌قسمت ماجرا، ماهی‌های جوان در بخش‌های مختلف قرار گرفتند و این‌جا تازه شروع چالش‌هاست. فضایی که برای ماهی‌ها تدارک دیده شده نور کافی و غذای مناسبی دارد و همین باعث می‌شود که سر و کله‌ی جلبک‌ها هم پیدا شود. اما زیاد شدن جلبک‌ها باعث مسدود شدن دیواره‌های قفس می‌شود و به مرور زمان اکسیژن داخل قفس‌ها کم و کمتر می‌شود. پس باید فکری به حال از بین بردن جلبک‌ها کنیم.
قفس ها را باید شست
فقط یک راه وجود دارد و آن هم شستن تور قفس ها به وسیله نت واشر است. نت واشر را سوار بر یکی از تراکتورهای دریایی به سمت قفس ها می بریم و وقتی کاملا در کنار قفس قرار گرفت آن را آرام آرام به سمت پایین در دل دریا هدایت می کنیم. متر به متر تورهای قفس با فشار شدید آب از جلبک ها و صدفها پاک می شوند و اکسیژن به فضای خانه ی ماهی ها باز می گردد.
تراکتور های مزرعه دریایی
بین قفس‌ها اغلب شناورهایی در حال حرکت هستند که نقش پرستار دائمی ماهی‌ها را دارند. این شناورها در مزرعه ی ما مثل تراکتور ها در مزارع کشاورزی عمل می کنند و خدمات دهی میان بخش های مختلف مزرعه توسط آنها انجام می شود. انتقال غذا به سیلوهای بارج غذادهی، رسیدگی به قفس ها، انتقال تجهیزات ، برداشت ماهی و خدماتی شبیه به این از طریق تراکتورها یا همان کاتاماران ها انجام می شود.
ماهی از قفس پرید!
حالا که ماهی‌ها به سن و سایز مناسب رسیده‌اند؛ زمان صید فرا رسیده. کشتی‌های صیاد کنار قفس‌ها پهلو می‌گیرند؛ یک بازوی غول پیکر فلزی از داخل کاتاماران به درون قفس می رود و با توری پر از ماهی به شناور برمی گردد. مشت خود را باز می کند و ماهی ها را درون تانکهای پر از یخ خالی می کند و دوباره به سمت قفس می رود. پس از پر شدن تانکها، شناور به سمت اسکله حرکت می کند تا در کوتاه ترین زمان جعبه های ماهی به مراکز فراوری ارسال شوند.
تهران، بدون توقف
ماهی ها در کمتر از 24 ساعت از سواحل خلیج به تهران می رسند، جداسازی می شوند، فیله می شوند، مراحل انجماد و بسته بندی را طی می کنند و به فروشگاه ها ارسال می شوند و این پایان سفر لاروهای استرالیایی است که پرورده ی خلیج فارس اند و حالا در سفره های ایرانی نشسته اند.
چیزهای هست که نمیدانیم!
درباره‌ی اهمیت ماهی در برنامه غذایی سالم و نقشی که در سلامت بدن ایفا می‌کند بارها گفته‌ایم. اما در این مقاله سعی کردیم نگاه شما را به سمت روش تولید ماهی ببریم و یک بار دیگر به این نکته مهم اشاره کنیم که روش های جدید تولید ماهی با نظارت مرحله به مرحله، بر نگهداری سلامت ماهی در تمامی مراحل تمرکز دارند.
حتما در خرید ماهی به نوع و طعم و قیمت آن توجه می کنید اما شاید هیچ وقت به اینکه آن ماهی در چه منطقه ای رشد کرده و آن منطقه چقدر دستخوش آلودگی های زیست محیطی بوده یا اینکه آن ماهی از چه غذایی تغذیه کرده و در استخرهای خاکی بزرگ شده یا دریا فکر نکرده باشید.
حالا وقت آن است که استانداردهای انتخاب مواد غذایی را در خانواده خود و در جامعه بالا ببریم و به موضوعات جدیدی در زمان خرید اقلام خانه بیاندیشیم.
برند ایناس ماهی را در دل خلیج فارس مکانی دور از همه آلودگی های صنعتی و طی داستانی که در این مقاله خواندید تولید می کند. شما می توانید فیله ماهی سی بس را به طور مستقیم از مزرعه دریایی نیکسا بخرید.
